خودروسازان در مرز رکود؛ صنعت خودرو امیدوار شد؟
شامخ وسایل نقلیه و قطعات وابسته در دی ماه حاکی از آن است که دهمین ماه از سال وضعیت صنعت خودرو توانسته سرعت حرکت خود را به سمت رکود کمتر کند با این حال همچنان در مرز رکود ایستاده است. شامخ کل گروه خودرو در این ماه به ۵۰.۲ واحد رسیده که گرچه نسبت به آذرماه رشد ۹.۴ واحدی را نشان می‌دهد، اما ایستادن روی مرز ۵۰ نشان می‌دهد وضعیت این صنعت تفاوت چندانی نکرده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، در واقع رشد ۹.۴ واحدی شامخ کل گروه خودرو را بیش از آنکه بتوان به بهبود وضعیت صنعت در این ماه مرتبط دانست بیشتر باید آن را مربوط به وضعیت بسیار رکودی آذر دانست که در آن بیشتر شاخص‌های مورد بررسی در شامخ به کف یکساله خود رسیده بودند، بنابراین حتی افت سرعت بدتر شدن شاخص‌ها نیز می‌تواند تا حد زیادی موجب افزایش فاکتور‌های شامخ شود.
اما ثبت رقم ۵۰.۲ برای شامخ دی ماه نشان می‌دهد که وضعیت در دی نسبت به آذرماه تغییر چندانی نکرده است. رقم ۵۰ مرز مهمی در شامخ محسوب می‌شود. در واقع پایین‌تر از رقم ۵۰ در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس عدد محاسبه شده اگر زیر ۵۰ باشد، اما از عدد محاسبه شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بدتر شدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، چنانچه عدد محاسبه شده بالای ۵۰، از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است و اگر روی ۵۰ بایستد نشان از عدم تغییر دارد.
با وجود این خودروسازان نسبت به آینده امیدوار شده‌اند. شاخص «انتظارات تولید در ماه آینده» در دی ماه به ۵۵.۸ واحد رسید این در شرایطی است که این رقم در آذرماه ۴۲.۴ واحد بود؛ بنابراین این فاکتور در شامخ ماه ابتدایی زمستان ۱۳.۴ واحد رشد داشته است. بر این اساس می‌توان گفت که فعالان صنعت خودرو و صنایع وابسته نسبت به تولید بهمن ماه امیدوارتر هستند.
احتمالا برخی زمزمه‌ها که از دی ماه آغاز شده بود بیشترین تاثیر را روی افزایش امید خودروسازان نسبت به آینده داشته است. یکی از این موارد امیدی بود که فعالان این صنعت نسبت به مذاکرات بین‌المللی و کاهش تحریم‌ها داشتند. در واقع این امید در دی ماه قوی‌تر بود، اما در ماه جاری این احتمال چندان قوی به نظر نمی‌رسد.
همچنین زمزمه‌های واگذاری ایران خودرو از دی ماه اوج گرفته بود. با توجه به اینکه این شرکت سهم ۵۰درصدی از بازار خودرو دارد، واگذاری آن می‌تواند امید فعالان این صنعت به برخی از اصلاحات از جمله لغو قیمت‌گذاری دستوری را افزایش دهد.
همچنین شامخ دی نشان می‌دهد که خودروسازان شدیدا تحت‌تاثیر تورم بوده و افزایش نرخ ارز در این ماه آنها را در تامین مواد اولیه دچار مشکل کرده به طوری که شاخص قیمت خرید مواد اولیه در بیشترین میزان خود در یک سال گذشته قرار گرفته است.
اتاق بازرگانی ایران، به عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخص‌های اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشور‌های توسعه یافته است. درحال حاضر شاخص شامخ برای حدود ۲۹هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از ۴۰کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص بر اساس پایش پرسش نامه‌ای به دست می‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌های صنعت و خدمات ارائه می‌دهد. درواقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»
فراز و فرود شامخ
از بین ۱۳ شاخصی که در شامخ دی ماه خودرو مورد بررسی قرار گرفته ۱۲ فاکتور با رشد و تنها یک فاکتور با کمی کاهش همراه بوده است. در این بین بیشترین رشد مربوط به فاکتور «میزان تولید محصولات» است. این شاخص که در آذر روی ۳۵.۷ واحد ایستاده بود، در دی ماه به ۵۴.۴ واحد رسید تا ضمن عبور از مرز ۵۰ افزایش ۱۸.۷ واحدی را ثبت کند. موضوعی که البته توسط آمار کدال نیز تایید می‌شود. طبق اطلاعاتی که خودروسازان بزرگ کشور به سازمان بورس ارائه داده‌اند، تولید خودروی سواری در دی با رشد ۱۴.۷ درصدی نسبت به آذر مواجه بوده است.
بر این اساس خودروسازان در آذر امسال ۷۲ هزار و ۶۳۰ دستگاه محصول سواری را تولید کرده بودند، اما در دی ماه، تیراژ آنها به ۸۳ هزار و ۲۹۱ دستگاه رسیده است. با وجود این، آمار تولید هم نشان داد که رشد محقق شده به خاطر بهبود وضعیت نیست، بلکه به خاطر افت قابل توجه تولید در آبان است، چراکه تولید در دی ماه هنوز کمتر از تولید مهر بوده است.
با وجود رشد تولید، اما فروش خودروسازان بهبود پیدا نکرده بلکه تنها از سرعت بدتر شدن آن کاسته شده است. طبق اطلاعات شامخ، فاکتور «میزان فروش محصولات» در آذرماه ۳۹.۸ واحد بود که باعث شد در این ماه این فاکتور به کف یکساله خود برسد، اما در دی ۴۸.۸ واحد ثبت شد گرچه ۸.۶ واحد رشد در این شاخص رخ داده، اما باید توجه کرد که این رقم هنوز زیر مرز ۵۰ است؛ بنابراین وضعیت آن بهتر نشده بلکه سرعت بدتر شدن کمتر شده است. با وجود این «میزان سفارش‌های جدید» این صنعت افزایش یافته به طوری که این شاخص در ماه پایانی پاییز روی ۴۸.۲ واحد بود، اما در دی به ۵۳.۶ واحد رسیده تا ضمن عبور از مرز ۵۰ رشد ۵.۴ واحدی را ثبت کند. «سرعت انجام و تحویل سفارش»، اما با وجود رشد ۱۱.۳ واحدی و رسیدن به ۴۸.۲ واحد از ۳۶.۹ واحد همچنان زیر مرز ۵۰ است که نشان می‌دهد وضعیت تحویل سفارشات چندان جالب به نظر نمی‌رسد.
اما «قیمت خرید مواد اولیه» به بیشترین میزان خود در یکسال گذشته رسیده و رقم ۸۷.۹ واحد را ثبت کرده است. این در شرایطی است که این رقم در آذر ۸۲ واحد بود؛ بنابراین در مدت زمان یاد‌شده این شاخص با رشد ۵.۹ واحدی همراه بوده است. جالب اینکه این فاکتور در آذرماه نیز بیشترین رقم یکساله را نشان می‌داد، اما بازهم در دی افزایش یافته است. این موضوع نشان می‌دهد که رشد نرخ ارز و تورم موجود تاثیر بسیار زیادی روی صنعت خودرو گذاشته است. این مساله می‌تواند روی دیگر فاکتور‌ها به‌خصوص فاکتور «موجودی مواد اولیه» تاثیرگذار باشد.
«موجودی مواد اولیه» تنها فاکتور در شامخ دی ماه است که گرچه محدود، اما با افت همراه بوده است. این شاخص که در آذر روی ۴۲ واحد ایستاده بود در دی به ۴۱.۴ واحد رسید تا افت محدود ۰.۶ واحدی را ثبت کند. ارقام ثبت شده نشان می‌دهد که موجودی مواد اولیه در انبار خودروسازان و قطعه‌سازان با سرعت بیشتری رو به کاهش است. این موضوع می‌تواند به دلیل افزایش نرخ ارز و حذف ارز نیمایی باشد که تامین مواد اولیه را برای آنها با سختی همراه کرده است. طبق اظهار مدیران خودروساز «موجودی محصول نهایی در انبار» در آذرماه همچنان کاهشی بوده، اما از سرعت افت آن کاسته شده است. این فاکتور از ۴۰ واحد در آذر به ۴۵.۱ واحد در دی رسیده است.
البته این فاکتور به محصول نهایی در انبار می‌پردازد و اگر خودروی ناقصی در انبار وجود داشته باشد در این فاکتور ذکر نمی‌شود. آمار کدال نیز حاکی از رشد تولید خودرو‌های ناقص داشت. به طوری که ایران‌خودرو در گزارش خود به سازمان بورس تاکید کرده که از ابتدای سال‌جاری تا انتهای دی ماه، ۹هزار و ۵۴۶ دستگاه خودروی ناقص تولید کرده که ۵ هزار و ۱۶۸ دستگاه آن تنها مربوط به دی ماه است. فاکتور «قیمت محصولات تولید شده» در دی‌ماه تقریبا ثابت مانده، این شاخص که در آذرماه ۶۰ واحد بود در دی ماه با تنها ۰.۳ رشد به ۶۰.۳ واحد رسیده است. البته در ماه ابتدایی زمستان خبری از رشد قیمت خودرو نبود و احتمال دارد که این رشد به محصولات برخی از مونتاژکاران یا قطعه‌سازان مربوط باشد.
اما یکی از مهم‌ترین فاکتور‌هایی که در شامخ خودرو مورد بررسی قرار می‌گیرد «انتظارات تولید در ماه آینده» است که به نوعی چشم انداز خودروسازان و قطعه سازان نسبت به آینده را نشان می‌دهد. این شاخص از ۴۲.۴ واحد در آذر به ۵۵.۸ واحد در دی رسیده تا رشد قابل توجه ۱۳.۴ واحدی را ثبت کرده و از مرز ۵۰ عبور کند.
«مصرف حامل‌های انرژی» نیز دیگر فاکتوری است که به‌رغم ثبت رشد هنوز زیر مرز ۵۰ باقی مانده است. این شاخص در آذرماه روی ۳۳.۵ واحد ایستاده بود که کمترین حد یکساله این فاکتور محسوب می‌شد، اما در دی با ۱۳.۷ واحد رشد به ۴۷.۲ واحد رسید. با وجود این هنوز کمتر از ۵۰ است که نشان می‌دهد گرچه مشکلات تامین برق برای فعالان این صنعت استراتژیک کمتر شده، اما آنها همچنان در تامین انرژی با مشکل مواجه هستند.
«میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» نیز از فاکتور‌هایی در شامخ دی بود که با رشد همراه است. این شاخص ۷.۶ واحد افزایش را ثبت کرده و از ۳۸.۲ واحد در آذر به ۴۵.۸ واحد در دی رسیده است. البته استخدام‌ها می‌تواند با واگذاری ایران‌خودرو روند کاهشی بیابد.
«میزان صادرات» آخرین فاکتوری است که در شامخ دی آن را بررسی می‌کنیم. «میزان صادرات» در شامخ آذر ۴۷.۸ واحد بوده که این رقم در دی به ۴۹.۳ واحد رسیده است. البته این فاکتور همچنان زیر مرز ۵۰ است که نشان می‌دهد وضعیت همچنان رو به نزول است، اما سرعت آن کمتر شده است. البته اطلاعات دقیقی در دست نیست که این کاهش دقیقا از چه محلی نشأت گرفته است.
به طور کلی صنعت خودرو در دی‌ماه وضعیت دوگانه‌ای را تجربه کرد. از یک‌سو، با چالش‌های جدی در زنجیره تامین، افزایش هزینه‌های تولید و انباشت خودرو‌های ناقص مواجه بود. از سوی دیگر، فعالان این صنعت نسبت به آینده امیدوار شده‌اند. این خوش‌بینی که از احتمال بهبود روابط بین‌المللی و واگذاری ایران‌خودرو نشأت می‌گرفت در دی ماه وجود داشت. گرچه بسیاری از شاخص‌ها نسبت به آذرماه بهبود نسبی داشته‌اند، اما این بهبود بیشتر نشان‌دهنده وضعیت بسیار ضعیف آذرماه است تا پیشرفت واقعی در دی‌ماه. در مجموع، صنعت خودرو همچنان در مرز رکود قرار دارد و برای خروج از این وضعیت نیازمند تحولات اساسی است.
