آیا برای فروش بیشتر دروغ می گویید یا از مطالب غفلت می کنید / آیا کسی به ادبیات کودک توجه می کند؟
ریحانه اسکندری: نگارش و تولید کتاب برای کودکان و نوجوانان به چند دلیل یکی از حساس ترین شاخه های ادبیات است. به همین دلیل است که نظر جامعه کتاب کودک اعم از نویسندگان، مترجمان و ویراستاران باید بسیار دقیق و دقیق باشد.
یکی از دلایل این حساسیت تاثیر جدی و عمیقی است که خواندن هر سطر از کتاب بر هویت و شخصیت کودکان می گذارد. رشد ذهنی و شخصیتی افراد در این سن صورت می گیرد و کتاب ها می توانند الگوهای رفتاری و شخصیتی خاصی را به کودک یا نوجوان منتقل کنند. همچنین از نظر رشد ذهنی، کودکان و نوجوانان در هر سنی باید محتوای کافی دریافت کنند تا بتوانند از نظر ذهنی و روانی رشد کنند. در این عصر خاص، زمانی که تشخیص درست و غلط برای مردم بسیار دشوار است، کتاب نادرست می تواند باورهای غلط را القا کند. با توجه به اینکه کتاب می تواند ماهیت یک جامعه را در درازمدت شکل دهد، مهم است که ویراستاران، نویسندگان و مترجمان به مسئولیت فرهنگی خود در قبال آثار تولید شده پی ببرند تا بتوانند توجه کودکان و نوجوانان را بر اساس مسائل عمیق فرهنگی جلب کنند. در جهان کشور و افزایش آگاهی از سوی دیگر، در این شاخه از ادبیات ایجاد جذابیت بصری، حفظ مسئولیت اخلاقی و ایجاد فضای آموزشی بسیار مهم است.
اما با وجود تمام حساسیت هایی که ذکر شد، در رده بندی سنی کتاب های ادبیات کودک و نوجوان شاهد یک مشکل بسیار جدی و مهم هستیم.
آنچه در ادامه می‌خوانید
Toggle
رده سنی کتاب با محتوا همخوانی ندارد.
در بسیاری از کتاب‌هایی که حتی توسط ناشران مطرح در حوزه آثار کودک و نوجوان نوشته یا ترجمه شده‌اند، طبقه‌بندی سنی روی جلد با محتوای کتاب همخوانی ندارد. این موضوع می تواند مشکلات بسیار جدی درازمدتی برای کودکان، نوجوانان، والدین آنها و از همه مهمتر جامعه ایجاد کند. اما دلایل این امر چیست؟
دروغ بگو تا بیشتر بفروشی
برخی ناشران به دلایل فروش و تجاری، رتبه بندی سنی نادرستی روی جلد کتاب می گذارند. این عدد می تواند درصد فروش شما را افزایش دهد، همچنین با فروش بیشتر می توان کتاب تولید شده را در زمره پرفروش ترین کتاب های هفته، ماه یا سال قرار داد و این عدد تبلیغی برای ناشر، نویسنده یا مترجم است. ، و ایجاد مزایای بیشتر در تمام جنبه های تبلیغاتی و تجاری. همچنین گاهی تولیدکنندگان کتاب برای کودکان و نوجوانان به دلیل کمبود منابعی که برای نوشتن یا ترجمه کتاب برای گروه سنی خاصی دارند، با فشارهای توخالی سعی در جلب نظر مردم دارند و در تعیین رده بندی سنی صادقانه عمل نمی کنند کتاب ها
نادیده گرفتن تفاوت های فرهنگی در ترجمه
دلیل دیگر این است که گاهی یک کتاب و محتوای آن با آن طبقه بندی سنی در فرهنگ یک کشور همخوانی دارد که فقط به تفاوت های فرهنگی مربوط نمی شود. علاوه بر این، تفاوت در نظام آموزشی و مسائل تربیتی خانواده نیز به چشم می خورد. اما برخی مترجمان و ویراستاران بدون توجه به این موضوع و بدون بررسی دقیق مطالب و تطبیق آن با فرهنگ ملی کشور، ممکن است در انتخاب طبقه بندی کتاب دچار مشکل شوند. موضوع مهم این است که ترجمه کتاب به نیازهای یک کودک یا نوجوان ایرانی از نظر فرهنگی دقیق نیست و این موضوع می تواند باعث سردرگمی والدین، مسئولان آموزشی و خود کودک یا نوجوان شود.
منتقدان ادبی کجا هستند؟
برخلاف کشورهای دیگر که نقد آثار ادبی کودکان و نوجوانان از اهمیت بالایی برخوردار است، در ایران فقدان این موضوع به شدت احساس می شود. منتقدان کتاب کودک و نوجوان و صاحب نظران این حوزه برنامه ریزی دقیقی برای نقد این فضا ندارند و می توان گفت هیچکس آن طور که باید مسئولیت اخلاقی خود را در این زمینه انجام نمی دهد. وقتی کارشناسان و منتقدان ادبی به نقد آثار ادبی کودکان و نوجوانان نمی پردازند، هیچ متخصص و با تجربه دیگری وجود ندارد که متوجه عدم تطابق طبقه بندی سنی کتاب ها با محتوای آنها شود. سوالی که وجود دارد این است که ادبیات کودک و نوجوان به دست چه کسانی سپرده شده است؟ امروزه پاسخ به این سوال بسیار دشوار است.
والدین ناآگاه و سوء استفاده کنندگان خشن
والدین و مسئولان آموزشی در مهدکودک ها و مدارس اغلب بدون توجه به محتوای کتاب و صرفاً بر اساس رده بندی سنی مندرج در کتاب آن را تهیه می کنند. این مشکل و عدم آگاهی، ادامه سوء استفاده ناشران را در محیطی که هیچ کس مخالفتی ندارد، آسان تر می کند. نکته مهم این است که به افراد جامعه در مورد اهمیت محتوای کتاب آموزش کافی داده نشده است و این غفلت در حال شکل گیری رشته های عمیقا اشتباه در جامعه است.
بازی سیاسی، حتی در ادبیات کودکان
مورد دیگری که شاید یکی از دلایل این مشکل باشد طبقه بندی کتاب ها بر اساس رویدادهای سیاسی داخل یا خارج از کشور است. گاهی سیاست های داخلی کشور به گونه ای است که برخی کتاب ها حتی برای کودکان و نوجوانان هم کلی می شود. اما در این تاپیک روان کودکان و نوجوانان نادیده گرفته شده و مسائل روانی جدی گرفته نمی شود. به طور کلی فضای اجتماعی و سیاسی می تواند در تصمیم گیری های مربوط به رتبه بندی سنی کتاب ها تاثیر جدی داشته باشد.
عدم هماهنگی بین دستگاه های مسئول
در فرآیند طبقه بندی کتاب ها، هم وزارت ارشاد و هم مسئولان وزارت آموزش و پرورش اغلب نقش مهمی دارند. در این شرایط که هماهنگی لازم و گفتگوی مطلوب بین آنها وجود ندارد، انتظار نمی رود نتیجه قابل قبولی حاصل شود. مقامات و نهادهای مرتبط عمق ارتباط لازم را با یکدیگر ندارند. بنابراین، کتاب ها آن طور که باید بر اساس اصول علمی و صاحب نظران بررسی نمی شوند.
بیشتر اوقات می‌توانیم مشکلات رده‌بندی سنی را در کتاب‌های ژانر ترسناک با موضوعاتی مانند ارواح، جادوگران و غیره ببینیم. مثلاً وقتی کتاب های هری پاتر در دنیا مورد توجه قرار گرفت، در ایران هم ترجمه شد. برخی از جلدهای این کتاب برای رتبه بندی سنی مناسب است. اما برخی دیگر به دلیل مفاهیم پیچیده و الگوهای ذهنی طبقه بندی دقیق تری دارند.
در موارد دیگر این مشکل در کتاب هایی که تصاویر خاصی دارند بسیار دیده می شود. کتاب های مصور که ژانر وحشت دارند می توانند کودکان را در معرض تصاویر بسیار خشن و نامناسب قرار دهند. بسیاری از این کتاب ها دارای رتبه بندی سنی 7 تا 10 سال هستند، در حالی که از نظر روانی، این موضوع می تواند باعث اضطراب طولانی مدت و استرس مزمن شود. در موارد دیگر، طبقه بندی نادرست سنی در کتاب هایی که گاه مفاهیم پیچیده فلسفی، آموزشی و دینی دارند، بسیار رایج است.
اگر بخواهیم دلایل این معضل اساسی را در ادبیات کودک و نوجوان بررسی کنیم، در می یابیم که نکاتی از این هم بیشتر است. اما آنچه به وضوح مشخص است این است که مراجع مرتبط با این شاخه از ادبیات حساسیت این بخش را کاملا درک نمی کنند و تنها دیدی ساده انگارانه و ماتریالیستی دارند. شکل گیری هویت و شخصیت کودکان و نوجوانان و رشد کافی آنها در تمامی ابعاد شخصیتی، جسمی، جنسی و روانی، مهمترین سرمایه گذاری یک کشور برای آینده است که کتابخوانی در آن نقش بسیار برجسته ای دارد. نقش و نقش مهم عدم مسئولیت اخلاقی ویراستاران، نویسندگان، مترجمان و سازمان های ذیربط در این زمینه می تواند آثار زیانباری بر آینده این کشور و فرزندانش ایجاد کند.
۵۷۵۷
