اراضی موات چیست و ابطال اسناد آن به چه شکل انجام می شود؟

زمین های مختلف از نظر نحوه مالکیت و امکان استفاده به چند دسته تقسیم می شوند؛ یکی از مهم ترین آن ها، اراضی موات هستند. این نوع زمین ها به دلیل بی استفاده بودن و عدم آبادانی، مشمول مقررات خاصی اند و دولت در برابر آن ها اختیارات ویژه دارد. گاهی افراد با سند عادی یا حتی رسمی، ادعای مالکیت زمین موات دارند، اما قانون به دولت اجازه می دهد در موارد مشخص، اقدام به ابطال سند مالکیت این زمین ها کند. در این مقاله قصد داریم موضوع اراضی موات، تشخیص آن، آثار حقوقی مالکیت و شرایط ابطال اسناد آن را به صورت کاربردی بررسی کنیم.

اراضی موات چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

بر اساس قانون زمین شهری، زمین موات به زمینی گفته می شود که سابقه احیا، کشت یا استفاده نداشته و متروکه و بلااستفاده مانده است. این اراضی اغلب خارج از محدوده های شهری یا در حواشی شهرها قرار دارند و هیچ گونه اثری از بهره برداری در آن ها دیده نمی شود.

طبق قانون جدید زمین موات، این اراضی در صورتی که جزو اموال دولت باشند، نمی توانند به طور خصوصی تملک شوند مگر با رعایت تشریفات خاص قانونی. بسیاری از این زمین ها طی دهه های گذشته به صورت غیرقانونی تصرف یا حتی فروخته شده اند.

وضعیت زمین موات سند دار؛ آیا سند دلیل بر مالکیت است؟

یکی از پرچالش ترین سؤالات حقوقی درباره اراضی موات، وجود زمین موات سند دار است. ممکن است فردی برای زمینی که عملاً موات است، سند رسمی یا عادی داشته باشد. اما آیا این سند اعتبار دارد؟

پاسخ قانون روشن است: اگر اداره راه و شهرسازی یا هیئت تشخیص رأی بر موات بودن زمین صادر کند، حتی اگر سند رسمی در اختیار متصرف باشد، آن سند قابل ابطال است. یعنی، موات بودن زمین می تواند بر سند رسمی نیز غلبه کند، مگر آنکه متصرف بتواند اثبات کند زمین سابقاً احیا شده یا در گذشته استفاده می شده است.

چگونه می توان اراضی موات را شناسایی کرد؟

تشخیص زمین موات بر عهده نهادهایی چون:

اداره راه و شهرسازی
هیئت تشخیص موضوع قانون زمین شهری
مراجع قضایی (در صورت اعتراض)

تشخیص موات بودن زمین فرآیندی فنی و حقوقی است که براساس مشاهدات عینی، نقشه هوایی و سوابق ثبتی انجام می شود. اگر ملکی موات تشخیص داده شود، متصرف می تواند اعتراض به تشخیص اراضی موات را مطرح کرده و با ارائه دلایل از ابطال سند جلوگیری کند.

آیا امکان پس گرفتن زمین موات وجود دارد؟

در مواردی که دولت زمین موات را به متصرف بازپس می گیرد یا سند آن را ابطال می کند، برخی افراد ممکن است مدعی باشند که زمین را آباد کرده اند یا پیش از تشخیص موات، بهره برداری داشته اند. در این شرایط می توان با اقامه دعوا، درخواست پس گرفتن زمین موات را به دادگاه ارائه کرد، مشروط به ارائه مدارکی مانند سابقه کشت، وجود تأسیسات یا پرداخت عوارض قانونی.

شرایط واگذاری زمین موات

مطابق شرایط واگذاری زمین موات توسط دولت، این اراضی فقط در چارچوب مقررات قانونی به افراد خاص، مثل تعاونی های مسکن، شرکت های دولتی یا افراد واجد شرایط، واگذار می شود. افراد عادی نمی توانند به صرف تصرف یا خرید عادی، مالک زمین شوند.

همچنین شرط اصلی واگذاری، احیا، ساخت وساز یا بهره برداری قانونی است. در غیر این صورت، دولت حق بازپس گیری زمین را خواهد داشت.

ساخت و ساز در زمین موات؛ مجاز یا ممنوع؟

یکی از رایج ترین اشتباهات حقوقی، ساخت و ساز در زمین موات بدون اخذ مجوز و تغییر کاربری است. طبق قانون، ساخت وساز در زمین موات ممنوع است مگر آن که واگذاری رسمی و اخذ مجوز از نهادهای ذی ربط صورت گرفته باشد. در غیر این صورت، شهرداری می تواند جلوی عملیات ساختمانی را بگیرد و اداره راه و شهرسازی نیز می تواند نسبت به تخریب سازه ها و بازپس گیری زمین اقدام کند.

توجه داشته باشید که :

در نظام حقوقی ایران، اراضی موات از لحاظ مالکیت و بهره برداری تابع ضوابط خاصی اند و صرف داشتن سند یا تصرف، مالکیت را تضمین نمی کند. زمین موات سند دار نیز در صورت اثبات موات بودن، می تواند منتهی به ابطال سند شود.

اگر شما با موضوعی مانند ساخت و ساز در زمین موات، اعتراض به تشخیص موات یا پس گرفتن زمین موات مواجه هستید، توصیه می شود از مشاوره تخصصی وکیل ملکی استفاده کنید تا حقوقتان ضایع نشود.