باغ گمشده شاه عباس دوم روی دیوار موزه اسکاتلند
یک دیواره کاشی‌کاری بسیار کمیاب از دوران شاه عباس دوم صفوی در قرن هفدهم میلادی پس از مرمت در موزه داندی در اسکاتلند به نمایش در می‌آید. این کاشی‌ها زمانی در حمام خصوصی شاه عباس دوم صفوی در کاخ هفت‌دست اصفهان به روی دیوار بوده است. کاخ هفت‌دست به همراه کوشک آینه‌خانه و عمارت نمکدان مجموعه‌ای تفریحی برای شاه عباس دوم صفوی بودند که در گذر زمان و دست به دست شدن اصفهان سرانجام به حکم حاکم این شهر در دوران مظفرالدین شاه قاجار ویران شدند.
محله‌‌هایی‌که این کاخ‌ها در آن بودند، امروزه هم به همین نام‌ها خوانده می‌شوند. مجموعه‌ای که در موزه اسکاتلند قرار است به نمایش دربیاید، یک چهارچوب با عرض چهار و نیم متر و متشکل از ۱۱۴ کاشی یکه بوده که تصویری از یک بهشت آرمانی باغ‌گونه را نشان می‌دهد. اهل فن دوران صفوی را اوج پختگی هنر کاشی‌کاری ایرانی می‌دانند. در این دوره استفاده از کاشی‌های معرق و مشبک و هفت‌رنگ رواج یافت و زینت بخش همه بناها شد.
در این اثر هم انبوهی درختان و گیاهان گلدار در حاشیه‌ای آبی و زرد قرار دارند و جزئیات ظریف آن از جمله انارهایی به رنگ غیرعادی آبی وجود دارند. سوای اینها گونه‌های دقیق گل‌ها با کارکرد باغبانی واقعی‌شان و بوته کدوهای رونده که به دور درختان سایه‌دار پیچیده‌اند جلوه ویژه‌ای به این قاب داده‌اند.
آنگونه که محمد‌مهدی اصفهانی در سال ۱۳۱۴ قمری نوشته، کاخ هفت‌دست در اصل هفت دستگاه کاخ بوده. این کاخ‌ها در گذر زمان یک به یک ویران می‌شوند تا اینکه تنها همان کاخ هفت‌دست ساخته عباس دوم بر جای می‌ماند.
گفتنی نیست که کاخ هفت‌دست هم از آن قاعده کارکرد بدیع و هنرنمایی‌های هنرمندان برکنار نبوده و توصیف حمام شاه عباس دوم در کتاب محمد‌مهدی اصفهانی هم آمده آنچنان که نوشته گرداگرد این کاخ ۱۰۰ حجره تو در تو بود که همه گچ‌بری و زراندود با میناکاری استادانه است.
با حوض‌هایی از مرمر و سنگ سماق و تختگاه شاه آنچنان بود که ساعت‌ها چشم تماشاچیان را خیره می‌کرد. شاه عباس در این کاخ روی تخت مرمری صیقلی درازای ۷ متر و پهنای بیش از ۳ متر قرار می‌گرفت و موج‌های طبیعی به پایه‌های تختگاهش می‌زدند.
از این کاخ تنها عکسی مانده که آن را ارنست هولتسر گرفته است. جیمز وایلی که بانی قرار گرفتن این قاب در موزه داندی اسکاتلند بوده، درباره ویژگی این شاهکار هنر صفوی می‌گوید: «این قاب کاشی خارق‌العاده از ایران باستان، تجسمی حیرت‌انگیز از باغ به‌عنوان نمودگار قدرت آسمانی و هویت فرهنگی است. ما از اینکه پس از بیش از دو دهه کار مرمت طاقت‌فرسا آن را در موزه داندی به نمایش گذاشته‌ایم به خود می‌بالیم.»
گویا در گذر زمانه و پیش از اینکه دست لطف تاراج به کاشی‌های کاخ هفت‌دست برسد حکام وقت هم از ویرانی آن کم نگذاشته بودند چنان که روی همه کاشی‌ها را لایه بر لایه رنگ پوشانده بوده است. روند طاقت‌فرسای مرمت تاریخی این اثر در موزه ملی اسکاتلند انجام شده و در میانه این کار لایه‌های رنگی که در ۱۰۰ سال گذشته روی آن قرار گرفته حذف شده است. این عملیات پیچیده برای این بوده که طراحی اصلی این مجموعه کاشی آشکار شود. سوای این موزه ملی اسکاتلند وزن قاب را کاهش داده تا بتواند آن را به موزه‌های دیگر امانت دهد.
فردریکه فویگت که در موزه ملی اسکاتلند مسئول مجموعه‌های آسیایی است این اثر را تنها نمونه باقیمانده با ترکیب کامل طرح باغ توصیف کرده و می‌گوید:«این اثر اعجاب‌برانگیز بانقاشی‌های زیبا و نمادین خود پنجره‌ای به شکوه باغ‌های کاخ هفت‌دست می‌گشاید و آینه‌ای است که می‌توانیم از تماشای آن تا حدودی تصویری از آن کاخ از دست رفته بیابیم.
در طول روند مرمت دشوار آن عظمت اصلی این مجموعه کاشی آشکار شده و خوشحالم که پس از یک نسل این اثر در این نمایشگاه بزرگ به نمایش در می‌آید.» قرار است این مجموعه کاشی بخشی از نمایشگاه آینده باغ‌ها در موزه داندی باشد که از یک هفته دیگر گشایش خواهد یافت.
