ثبت قوی‌ترین رویداد آتشفشانی در قمر سیاره مشتری توسط فضاپیمای ناسا
حتی در قمر «آیو»(Io) که آتشفشانی‌ترین جرم منظومه شمسی است، یک رویداد آتشفشانی جدید توانست توجه فضاپیمای «جونو»(Juno) ناسا را جلب کند.
به نقل از اسپیس، این رویداد یک فوران متمرکز در یک منطقه از آیو بود که تخمین زده می‌شود بزرگ‌تر از «دریاچه سوپریور»(Lake Superior) روی زمین باشد. این منطقه که در حال حاضر نامی از آن برده نشده، آن قدر قوی است که انرژی آن به ۶ برابر انرژی تولیدشده توسط همه نیروگاه‌های زمین می‌رسد.
گروه پژوهشی از داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط جونو استفاده کردند که در دسامبر ۲۰۲۳ و فوریه ۲۰۲۴ از نزدیک آیو پرواز کرد و به فاصله حدود ۱۵۰۰ کیلومتری از سطح آن رسید. این کانون بزرگ آتشفشانی زمانی مشاهده شد که جونو جدیدترین پرواز خود را از نزدیکی آیو در ۲۷ دسامبر ۲۰۲۴ انجام داد و به فاصله ۷۴۴۰۰ کیلومتری از سطح آیو رسید و با تجهیزات فروسرخ خود به بررسی نیم‌کره جنوبی آن پرداخت.
«اسکات بولتون»(Scott Bolton)، پژوهشگر «مؤسسه تحقیقات جنوب غربی»(SwRI) و پژوهشگر ارشد این پروژه، گفت: جونو در طول ماموریت طولانی خود، دو پرواز بسیار نزدیک به آیو داشت و اگرچه هر پرواز داده‌های فراتر از انتظار را درباره قمر ارائه می‌داد، اما داده‌های این پرواز جدید واقعا ذهن ما را متحیر کردند. این قوی‌ترین رویداد آتشفشانی ثبت‌شده تا به امروز در منظومه شمسی ماست و به همین دلیل واقعا مهم است.
دلیل آتشفشانی بودن آیو تا حد زیادی به سیاره مادر آن مشتری مربوط می‌شود. آیو هر ۴۲.۵ ساعت یک بار به دور این غول گازی می‌چرخد و با هر بار چرخش، گرانش مشتری نیروهای جزر و مدی قوی را با آن ایجاد می‌کند. این کار، آیو را فشرده می‌کند و به گرمایش ناشی از اصطکاک در آن منجر می‌شود. در نتیجه، گدازه مذاب از طریق حدود ۴۰۰ آتشفشان روی آیو، به سطح آن فوران می‌کند. این گدازه، توده‌های گاز و خاکستر را به همراه می‌آورد که جو آیو را پر می‌کند.
گرمای حاصل از فوران‌های گدازه کمک کرد تا جونو بتواند با استفاده از سیستم «JIRAM» خود، آن را از فضا به صورت نور فروسرخ ببیند. سیستم JIRAM به دانشمندان امکان می‌دهد تا داده‌ها را از لایه آب‌وهوایی آیو در فاصله حدود ۵۰ تا ۷۰ کیلومتری زیر ابرهای نیم‌کره جنوبی آیو جمع‌آوری کنند. این کار به کشف یک منطقه ناشناخته از آیو کمک کرد که در معرض آتشفشان شدید قرار دارد.
«الساندرو مورا»(Alessandro Mura)، پژوهشگر «مؤسسه ملی اخترفیزیک ایتالیا»(INAF) گفت: JIRAM یک رویداد با تشعشعات فروسرخ شدید را در نیم‌کره جنوبی آیو به قدری قوی تشخیص داد که آشکارساز ما را اشباع کرد. با وجود این، ما شواهدی داریم که نشان می‌دهند آنچه کشف کرده‌ایم، در واقع چند نقطه داغ با فاصله نزدیک هستند و از وجود یک محفظه وسیع ماگما زیر سطح آیو خبر می‌دهند. داده‌ها نشان می‌دهند که این شدیدترین فوران آتشفشانی ثبت‌شده به تا امروز در آیو است.
جونو فقط این منطقه متلاطم را در پرتو فروسرخ ثبت نکرد، بلکه دوربین نور مرئی «جونوکم»(JunoCam) آن نیز منطقه را به تصویر کشید. این کار به پژوهشگران امکان داد تا مقایسه کنند که منطقه طی پرواز اخیر چگونه به نظر می‌رسد و چگونه در تصاویر ثبت‌شده طی دو پرواز قبلی ظاهر شده است. آنها تغییراتی را در رنگ سطح اطراف منطقه پیدا کردند که با فعالیت‌های آتشفشانی و ایجاد نقاط داغ مرتبط است.
جونو در روز سوم مارس ۲۰۲۵ یک پرواز دیگر را از نزدیک آیو انجام خواهد داد. این پرواز به گروه امکان خواهد داد تا ببیند چه تغییراتی در چشم‌انداز منطقه ایجاد شده است.
