جنگ جهانی برای رسیدن به بزرگترین گنج جهان
تراشه‌های کامپیوتری (Computer Chips) موتور اقتصاد دیجیتالی هستند و ظرفیت های رو به رشدشان باعث توانمندسازی فنآوری‌هایی چون هوش مصنوعی مولد می شود. این تراشه ها در مرکز توجه و عرصه رقابت فشرده ابرقدرت های اقتصادی جهان هستند. آمریکای زمان بایدن محدودیت هایی در راستای از کار انداختن توانایی های نیمه هادی های چین اعمال کرد. ترامپ نیز در حال گستراندن آن محدودیت ها و فشارها است.
تراشه ها برای پردازش و فهم داده ها مورد نیاز هستند. داده در عصر ما رقیب نفت، و نفت مانند خون در رگ اقتصاد است. اهمیت نقش حیاتی نیمه رسانه ها هنگامی مهم و برجسته شد که پاندمی کرونا در تولید ریزتراشه ها در آسیا اختلال ایجاد کرد و آشفتگی در زنجیره ی فن آوری جهانی پدیدار شد.
عمده ی فن آوری نیمه رسانا در جهان از ایالات متحده برخاسته است اما امروز تایوان و کره جنوبی بر این صنعت سیطره و چیرگی دارند. چین بزرگترین بازار قطعات الکترونیک است و میل قوی دارد تا در صنعت تراشه مستقل شود. آمریکا در راستای محدود سازی جاه طلبی های چین در صنعت تراشه در حال تعرفه گذاری بر صادرات و واردات آن کشور است.
کمپانی های تک (Tech)چین شامل شرکت های فن آوری زیرمجموعه های هووای در لیست به اصطلاح تحریمی ایالات متحده می باشند و این بدان معناست که فراهم کنندگان و صادرکنندگان ریزتراشه در ایالات متحده باید از دولت کشورشان پیش از فروش به زیرمجموعه های هووای مجوز بگیرند. دغدغه های امنیتی آمریکا باعث این محدودیت ها و لیست سیاه شده و همزمان ایالات متحده چین را متهم به رقابت غیرمنصفانه تجاری کرده است.
دولت بایدن پول زیادی از دولت فدرال صرف ایجاد خط تولید قطعات تراشه ها در خاک آمریکا کرد و خطر وابستگی به چند شرکت محدود در شرق آسیا را کاهش داد. ترامپ گفته که شیوه ی بایدن را دوست ندارد و کارگزارنش روند و میزان خرج کرد دولت پیش را کند نموده اند.
به نظر می رسد ترامپ ترجیح می دهد تا بیشتر بر تراشه سازان خارجی تعرفه گذاری کند تا آن ها برای تولیداتشان به خاک آمریکا بیایند. چند کشور دیگر نیز کوشش دارند تا صنعت نیمه رسانای خودشان را در زیر چتر حمایتی خود قرار دهند تا آن صنایع بومی و به کشور مادر باز گردند.
چه کسانی عرضه ریز تراشه ها را در دست دارند؟
صنعت تراشه سازی هر روز بیشتر انحصاری می شود. ارزش کارخانه های جدید تراشه سازی به بیست میلیارد دلار می رسد و ساختشان سال ها به درازا می کشد و برای سود دهی باید بیست و چهار ساعته فعالیت داشته باشند. این شرایط باعث شده تنها سه شرکت دارای کیفیت آخرین- تکنولوژی در جهان باشند؛ شرکت ساخت ریزتراشه تایوان (TSMC) شرکت سامسونگ الکترونیک کره جنوبی و شرکت اینتل در ایالات متحده. شرکت تایوانی تی. اس. ام. سی و سامسونگ به عنوان ریخته گر در این صنعت عمل نموده اند و برای شرکت های جهان نقش سازنده را ایفا می نمایند. بزرگترین شرکت های تک (Tech) جهان به بهترین سازندگان ریزتراشه که بیشترشان در تایوان هستند، وابسته هستند.
شرکت هایی چون تگزاس اینسترومنت (Texas Instrument) و اس.تی مایکروالکترونیک. ان. وی سازندگان اصلی قطعاتی هستند که در سازگار سازی قدرت درونی و کنترل حرارت در اسمارت فون ها کاربرد دارند. در این حوزه دسترسی چین به ماشین های موردنیاز در بهره مندی بیشتر در توسعه ی بخش های آخرین فن آوری ها (Cutting-edge) -که وابسته به دستیابی، سرمایه گذاری سنگین و رونق تولید موفق می باشند- محدود شده است.
آیا محدود سازی چین توسط آمریکا کارآمد است؟
علیرغم تلاش های چین در توسعه صنعت ریزتراشه در درون کشور، کشورهای تراشه ساز هنوز تا حد زیادی به ایالات متحده و دیگر فن آوری های خارجی وابسته هستند و دسترسی شان به طرح تجهیزات ریز تراشه و ساخته های خارجی در حال کم شدن است. وضعیت گفته شده در پیشرفته ترین ریزتراشه های مورد استفاده در هوش مصنوعی و ابر رایانه ها بغرنج تر و پیچیده تر است. ایالات متحده کنترل سخت تری را در صادرات ریزتراشه های پیشرفته و ابررایانه ها در سال ۲۰۲۲ به کار بسته تا چین را در توسعه ی توانایی هایی که تهدیدهای بالقوه نظامی تلقی می گردند، مهار و فلج کند.
این سخت گیری ها شامل ریزتراشه های تولید انویدیا که در توسعه ی هوش مصنوعی حیاتی هستند و احتمال فرستاده شدن آن ها به چین وجود دارد، می‌شود. البته که حساسیت ها و سخت گیری های ایالات متحده نتوانسته از گام های بزرگ چین در پیشرفت در هوش مصنوعی جلوگیری کند. در ژانویه امسال، استارتاپ دیپ سیک (DeepSeek) در هانگژو از یک مدل هوش مصنوعی پرده برداشت که از همتای اپن. ای. آی (Open AI) و پلتفرم متا برتر بود و گفته می شود با هزینه ی بسیار کمتر توسعه داده شده است. رسانه های چین، جامعه فن آوری چین -با دو ویژگی جدا افتادگی از بازار جهانی و بازتوان یافتگی- را به عنوان یک دستاورد باشکوه و به یادماندنی در برابر تحریم ها و محدود سازی چین معرفی کردند.
پیشرفت چین در تراشه سازی چگونه است؟
هووای در حال ساخت یک شبکه ی تولید از امکانات نیمه رسانا در سرتاسر کشور است که به شرکت های تحت تحریم آمریکا اجازه ی رهایی از تحریم ها را می دهد. در سال ۲۰۲۳ شرکت هووای از یک اسمارت فون با فن آوری ۷ نانومیلی متری پردازش، پرده برداری کرد که از آن چه که قوانین ایالات متحده اجازه می داد پیشرفته تر بود. اما باید گفت تحریم های آمریکا به طور کارآمد، تلاش های هووای و دیگر تراشه سازان چینی را در راه رسیدن به پیشرفته ترین نیمه رساناها حداقل تا کنون خنثی نموده اند. از ماه های پایانی ۲۰۲۴ هووای از ریزتراشه های هفت نانومتری برای تولیدات نسل بعدی اش بهره برد و این امر نشانه ی مشکل ارتقا به نسل بعدی تولیدات بوده است.
ترامپ چه برنامه ای دارد؟
دولت ترامپ از ماه آوریل شرکت انویدیا را از فروش تراشه های اچ. بیست (H20) خود به چین منع نمود؛ اوج گیری تنش بین آمریکا و چین که به گفته ی شرکت سانتاکلارا (Santa Clara) – کمپانی در کالیفرنیا- پنج و نیم میلیارد دلار برای مشتریان چینی هزینه خواهد داشت. بنا بر گزارش خبرگزاری بلومبرگ، تراشه های اچ. بیست برای مشتریان چینی طراحی شده بود تا با کنترل و محدودیت های قبلی صادرات ایالات متحده سازگار باشد. پیش از این مقامات دولت ترامپ با همتایان هلندی و ژاپنی درباره ی محدودیت صادرات شرکت الکترون توکیو و هلدینگ ای. اس. ام. ال. مهندسان ان. وی دیدار داشتند تا مانع صادرات به چین شوند.
دیگر کشورها در حال انجام چه کاری می باشند؟
اتحادیه اروپا طرح سرمایه گذاری ۴۶ میلیارد دلاری را در راستای توسعه ی ظرفیت کارخانه های محلی تراشه سازی خودش اعلام کرده است. کمیسیون اروپا برآورد نموده که سرمایه گذاری های عمومی و خصوصی در بخش تراشه سازی به بیش از ۱۰۸ میلیارد دلار می رسد. هدف دوبرابر نمودن محصولات به میزان بیست درصد بازار جهانی تا سال ۲۰۳۰ است.
ژاپن و کره جنوبی در حال طرح ریزی برای صرف میلیاردها دلار برای رونق گرفتن تولید تراشه در کشور خودشان می باشند. وزیر تجارت ژاپن حدود ۲۵.۳ میلیارد دلار برای یک کمپین تراشه در سال ۲۰۲۱ تامین نمود. این پروژه ها شامل دو کارخانه تی. اس. ام. سی در جنوب کوماموتو (Kumamoto) و دیگری در شمال هوکایدو (Hokkaido) یعنی جایی که ژاپن در پی پروژه ی ابتکاری- رپید کورپ- (Rapid Corp) و در پی تولید انبوه دو نانو متری تراشه های منطقی (Logic Chips) در سال ۲۰۲۷ خواهد بود.
شرکت های تراشه ساز ژاپنی در میان رهبران و بازیگران اصلی بازار طراحی تجهیزات تراشه ای هستند در حالی که غول های کره جنوبی سامسونگ و اس. کی. هاینوکس (SK Hynux) بازیگران اصلی تراشه های مموری بویژه محصولاتی که شرکت انویدیا استفاده می کند، می باشند.
هند در فوریه ۲۰۲۴ سرمایه گذاری پانزده میلیارد دلاری در کارخانه های نیمه رساناهای خود را تایید کرد. این شرکت ها شامل طرح پیشنهادی تاتا گروپ (Tata Group) است که در پی ساخت اولین کارخانه ی تراشه سازی هند می باشد. در عربستان سعودی، سرمایه گذاری عمومی به میزان نامشخصی به قصد رساندن آن کشور وابسته به سوخت فسیلی به بازار تراشه است.
کارخانه ی تراشه سازی آلمان به دلایل آشوب سیاسی و سرمایه گذاری نامداوم شرکت اینتل به میزان سی میلیارد یورو (۳۰.۹ میلیارد دلار) در شهر ماگدبورگ (Magdeburg) از تبدیل شدن به یک ابرقدرت نیمه رسانا باز مانده است.
بزرگترین ریسک در تولید جهانی تراشه؛ جنگ احتمالی بر سر تایوان
چین همواره ادعا کرده است که جزیره تایوان در صد مایلی (صد و شصت کیلومتری) ساحل چین و جز قلمرو چین است و اعلام داشته است که در صورت استقلال رسمی تایوان به آن کشور حمله خواهد کرد. آمریکا از پشتیبان های اصلی دولت تایوان بوده است. این جنگ احتمالی باعث جدایی غول تراشه سازی تایوانی یعنی تی. اس. ام. سی (TSMC) از مشتریان جهانی اش خواهد شد. شرکت تی. اس. ام. سی به تنهایی یک مدل تجاری ریخته گری است و تراشه هایی را می سازد که دیگران طراحی نموده اند.
مشتری های بزرگی چون اپل به تی. اس. ام. سی حجم زیادی از تراشه را برای ساختن قطعات صنعتی مهم سفارش می دهد و امروزه جهان به این شرکت وابسته و متکی است. این شرکت تایوانی از لحاظ درآمد در سال ۲۰۲۲ اینتل را پشت سر گذاشت. هم پای تی. اس. ام. سی شدن در حجم ثروت و تخصص شدن سال ها هزینه کردن و شانس لازم دارد.
