جنگنده یاک 130؛ تازه وارد نیروی هوایی ایران چه مشخصاتی دارد؟

راهنماتو- اولین حضور عملیاتی جنگنده «یاک130» نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در جریان رزمایش مشترک ذوالفقار 1403 ارتش در جنوب شرق کشور رقم خورد. یاک130 در اولین حضور عملیاتی خود در یک رزمایش توانست با اجرای عملیات مشترک با جنگنده‌های رهگیر میگ29 نهاجا، یک پهپاد را با موفقیت منهدم کند.

به گزارش راهنماتو، هواپیمای آموزشی یاک-۱۳۰ (Yakovlev Yak-130) یکی از پیشرفته‌ترین جت‌های آموزشی و جنگنده‌های سبک در جهان است که توسط شرکت یاکوولف در روسیه طراحی و تولید شده است. این هواپیما با توانایی‌های منحصر به فرد خود، نقش مهمی در آموزش خلبانان و انجام مأموریت‌های رزمی سبک ایفا می‌کند.

تاریخچه و توسعه یاک 130

توسعه یاک-۱۳۰ در سال ۱۹۹۱ به‌عنوان یک پروژه مشترک بین شرکت یاکوولف روسیه و آئرماکی ایتالیا آغاز شد. این همکاری با هدف طراحی یک جت آموزشی پیشرفته بود که بتواند نیازهای آموزشی خلبانان جنگنده‌های نسل چهارم و پنجم را برآورده کند. نخستین پرواز یاک-۱۳۰ در ۲۵ آوریل ۱۹۹۶ انجام شد. پس از پایان همکاری با آئرماکی، هر دو شرکت به‌طور مستقل پروژه را ادامه دادند و آئرماکی نسخه M-346 را توسعه داد.

مشخصات فنی یاک 130

طول: ۱۱٫۴۹ متر

دهانه بال: ۹٫۸۴ متر

ارتفاع: ۴٫۷۶ متر

حداکثر وزن برخاست: ۱۰٬۲۹۰ کیلوگرم

موتورها: دو موتور توربوفن AI-222-25 با نیروی رانش ۲۵۰۰ کیلوگرم‌نیرو هر کدام

حداکثر سرعت: ۱۰۵۰ کیلومتر بر ساعت

برد انتقالی: ۲۱۰۰ کیلومتر

سقف پرواز: ۱۲٬۵۰۰ متر

نرخ صعود: ۳۹ متر بر ثانیه

یاک-۱۳۰ دارای ۹ نقطه سخت برای نصب تسلیحات است و می‌تواند تا ۳۰۰۰ کیلوگرم بار شامل موشک‌های هوا به هوا، هوا به زمین، بمب‌های هدایت‌شونده و غیرهدایت‌شونده، راکت‌ها و مخازن سوخت خارجی را حمل کند.

ویژگی‌های برجسته یاک 130

شبیه‌سازی پیشرفته: یاک-۱۳۰ قادر است ویژگی‌های پروازی جنگنده‌های مدرن مانند سوخو-۳۰، سوخو-۳۵ و میگ-۲۹ را شبیه‌سازی کند، که این امر در آموزش خلبانان بسیار مؤثر است. خلبانان با استفاده از این هواپیما می‌توانند تجربه‌ای مشابه با پرواز جنگنده‌های پیشرفته‌تر را داشته باشند.

سامانه‌های اویونیک مدرن: این هواپیما مجهز به کابین شیشه‌ای، نمایشگرهای چندمنظوره دیجیتال، سیستم ناوبری پیشرفته و سامانه‌های کنترل پرواز fly-by-wire است. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که یاک-۱۳۰ از نظر فناوری به جنگنده‌های نسل چهارم و پنجم نزدیک باشد و تجربه‌ای کاملاً واقع‌گرایانه را در اختیار خلبانان قرار دهد.

انعطاف‌پذیری بالا در تسلیحات: یاک-۱۳۰ می‌تواند به طیف گسترده‌ای از تسلیحات مجهز شود، از جمله موشک‌های هدایت‌شونده هوا به هوا و هوا به زمین، بمب‌های هدایت‌شونده لیزری و ماهواره‌ای، راکت‌ها و مسلسل‌های سنگین. این قابلیت به آن اجازه می‌دهد که علاوه بر نقش آموزشی، در مأموریت‌های تهاجمی سبک نیز مورد استفاده قرار گیرد.

هزینه عملیاتی پایین: این هواپیما دارای هزینه تعمیر و نگهداری پایین‌تری نسبت به جنگنده‌های تمام‌عیار است. مصرف سوخت بهینه و طول عمر بالا، یاک-۱۳۰ را به گزینه‌ای اقتصادی برای نیروهای هوایی تبدیل کرده است.

سازگاری با شرایط جوی متنوع: یاک-۱۳۰ قادر است در شرایط آب‌و‌هوایی مختلف و حتی در پایگاه‌های دارای زیرساخت‌های محدود عملیات کند. این ویژگی باعث می‌شود که کشورهایی با زیرساخت‌های هوایی متوسط نیز بتوانند از آن بهره ببرند.

چابکی و مانورپذیری بالا: طراحی آیرودینامیک این هواپیما امکان انجام مانورهای پیچیده و تمرینات هوایی دشوار را برای خلبانان فراهم می‌کند، که این موضوع تأثیر بسزایی در بهبود مهارت‌های خلبانی دارد.

میزان اثربخشی یاک 130 در عملیات‌های نظامی

علاوه بر نقش آموزشی، یاک-۱۳۰ می‌تواند در عملیات‌های نظامی سبک و پشتیبانی نزدیک هوایی نقش ایفا کند. این هواپیما به دلیل قابلیت مانور بالا، امکان انجام مأموریت‌های ضد تروریستی، سرکوب شورش‌ها و حتی عملیات شناسایی را دارد. با توجه به امکان تجهیز آن به موشک‌های هوا به هوا و هوا به زمین، می‌تواند در درگیری‌های محدود و کم‌شدت به‌عنوان یک جنگنده سبک مورد استفاده قرار گیرد.

مقایسه یاک 130 با نمونه‌های مشابه

یاک-۱۳۰ در مقایسه با نمونه‌های مشابه مانند M-346 ایتالیایی، T-50 کره جنوبی و L-15 چینی دارای برخی مزایای خاص است. از جمله برتری‌های آن می‌توان به هزینه عملیاتی پایین‌تر، قابلیت شبیه‌سازی پرواز جنگنده‌های پیشرفته‌تر و انعطاف‌پذیری بیشتر در مأموریت‌های رزمی اشاره کرد. همچنین، موتورهای AI-222-25 این هواپیما دارای استهلاک کمتری نسبت به برخی نمونه‌های مشابه هستند، که موجب کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری می‌شود.

کاربران بین‌المللی یاک 130

علاوه بر نیروی هوایی روسیه، یاک-۱۳۰ توسط کشورهای دیگری مانند الجزایر، بلاروس، بنگلادش و میانمار به کار گرفته شده است. این هواپیما به دلیل قابلیت‌های چندمنظوره و هزینه‌های عملیاتی مناسب، مورد توجه نیروهای هوایی مختلف قرار گرفته است.

ورود یاک 130 به ایران

در شهریور ۱۴۰۲، گزارش‌هایی از تحویل چند فروند هواپیمای یاک-۱۳۰ به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منتشر شد. این هواپیماها برای آموزش خلبانان ایرانی و آماده‌سازی آن‌ها برای پرواز با جنگنده‌های نسل جدید به کار گرفته می‌شوند. تعداد دقیق این هواپیماها اعلام نشده است.

مقایسه توان عملیاتی یاک-۱۳۰ و اف-۵ در عملیات‌های رزمی

معیار
یاک-۱۳۰
اف-۵E/F

نقش اصلی در عملیات رزمی
پشتیبانی نزدیک، حمله به اهداف زمینی، جنگنده سبک
جنگنده برتری هوایی، مأموریت‌های شکاری-بمب‌افکن

توانایی در نبردهای هوایی
محدود، بیشتر برای درگیری‌های نزدیک (داگ‌فایت) با موشک‌های کوتاه‌برد
بهتر از یاک-۱۳۰، اما محدود به جنگنده‌های نسل سوم و اوایل نسل چهارم

سیستم‌های اویونیک و راداری
اویونیک مدرن با نمایشگرهای دیجیتال و قابلیت جنگ الکترونیک
رادار آنالوگ قدیمی (APQ-153 یا APQ-159) با برد محدود

موشک‌های هوا به هوا
R-73، R-77 (میان‌برد و کوتاه‌برد)
AIM-9 Sidewinder (کوتاه‌برد)

توانایی در نبردهای فراتر از میدان دید (BVR)
محدود، فاقد رادار قدرتمند برای هدایت موشک‌های میان‌برد
بسیار محدود، معمولاً در نبردهای داگ‌فایت کارآمد است

توان حمل تسلیحات هدایت‌شونده
توانایی حمل بمب‌های هدایت لیزری، ماهواره‌ای و موشک‌های دقیق هوا به زمین
محدود به بمب‌های غیرهدایت‌شونده و برخی موشک‌های هدایت تلویزیونی (مثل AGM-65 Maverick)

پشتیبانی نزدیک هوایی (CAS)
بسیار مناسب، قابلیت حمل طیف گسترده‌ای از تسلیحات هدایت‌شونده و غیرهدایت‌شونده
توانایی حمل بمب و راکت دارد، اما دقت و بقاپذیری کمتری نسبت به یاک-۱۳۰ دارد

چابکی و مانورپذیری
بسیار بالا، طراحی مناسب برای مانورهای پیچیده و داگ‌فایت
مانورپذیری خوب، اما در حد جنگنده‌های مدرن نیست

بقاپذیری در میدان نبرد
دارای سامانه‌های جنگ الکترونیک و هشدار تهدید
آسیب‌پذیر در برابر سامانه‌های مدرن پدافندی و جنگ الکترونیک

قابلیت عملیات در شرایط سخت
امکان عملیات در باندهای نامناسب و شرایط آب‌وهوایی متنوع
نیاز به باند استاندارد و زیرساخت‌های مناسب

یاک-۱۳۰ به دلیل اویونیک مدرن، سامانه‌های جنگ الکترونیک، توانایی حمل تسلیحات هدایت‌شونده و چابکی بالا، در عملیات‌های پشتیبانی نزدیک، مقابله با نیروهای زمینی و مأموریت‌های ضدتروریستی برتری دارد.

اف-۵ به دلیل طراحی جنگنده‌ای، سرعت بالاتر و قابلیت‌های داگ‌فایت، در درگیری‌های هوایی نزدیک و مأموریت‌های رهگیری سبک عملکرد بهتری دارد، اما به دلیل فناوری قدیمی‌تر و نبود سامانه‌های پیشرفته جنگ الکترونیک، در میدان نبرد امروزی آسیب‌پذیرتر است.

در مجموع، یاک-۱۳۰ یک هواپیمای چندمنظوره مدرن‌تر است که برای جنگ‌های مدرن نامتقارن و عملیات‌های دقیق مناسب‌تر است، اما در یک نبرد کلاسیک هوایی، اف-۵ به دلیل سرعت بالاتر و طراحی شکاری، برتری نسبی خواهد داشت.

 

 

 

 

منبع خبر