پیشنهاد مهرعلیزاده برای افزایش «اختیاراتِ اقتصادی» استانداران
مهرعلیزاده با اشاره به نگرانی‌های منتقدان ایده افزایش اختیارات استانداران گفت: «از آن‌جایی که برای اولین بار است که این ایده مطرح می‌شود، ممکن است برخی افراد بدبینانه فکر کنند و چنین دغدغه‌هایی در ذهنشان شکل بگیرد. اما وقتی مسائل معیشتی، توسعه و فقر قوانین در استان‌ها تامین می‌شود، رضایت مردم افزایش می‌یابد. بنابراین، وقتی رضایت مردم مطرح است، نباید درباره مسئله تجزیه بترسیم و نگران باشیم.»
به گزارش خبرآنلاین، ایده افزایش اختیارات استانداران بارها از سوی مقامات دولت پزشکیان مطرح شده است، ایده‌ای که به جد از سوی دولت پزشکیان درحال پیگیری است و بنا به روایت‌ها این ایده درحال عملیاتی شدن است و واگذاری تعیین قیمت نان به استانداران و تهیه یک دفترچه برای اولویت‌ها ومسائل و محل‌های اختصاص اعتبار در هر استان، از فازهای ابتدایی اجرای این ایده است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی، در دیدار وزیر کشور و استانداران نیز اشاراتی به واگذاری اختیارات داشتند و فرمودند: «باید به استانداران اختیار داده شود تا آن‌ها بتوانند در خصوص مسائل، تصمیم‌گیری و اقدام کنند.»
در همین راستا، محسن مهرعلیزاده، فعال سیاسی اصلاح طلب که تجربه استانداری را در کارنامه خود دارد، بیان کرد: «به نظر من، این اقدام بسیار ارزشمند و ضروری است. ارزشمند از این نظر که در این برنامه و اقدام بر مبنای افزایش اختیارات استانداران، بخش عمده‌ای از ظرفیت‌های مغفول‌مانده استان‌ها به کار گرفته می‌شود.»
وی درباره ادعاها مبنی بر نگاه فدرالیسمی در این ایده، گفت: «هر کاری که برای اولین بار بخواهد انجام شود، نگرانی‌هایی به دنبال دارد. همان‌طور که اشاره کردید، ممکن است استان‌های مرزی چالش‌هایی ایجاد کنند. اما چرا نگاه مثبتی نداشته باشیم؟»
در ادامه مشروح گفت و گوی محسن مهرعلیزاده، فعال سیاسی اصلاح طلب و استاندار پیشین استان‌های خراسان و اصفهان را در ادامه می‌خوانید؛
آقای مهرعلیزاده! ایده افزایش اختیارات استانداران در مراحلی به اجرا درآمده است. تبعات و فواید اجرایی شدن این ایده از نگاه شما چیست؟
به نظر من، این اقدام بسیار ارزشمند و ضروری است. ارزشمند از این نظر که در این برنامه و اقدام بر مبنای افزایش اختیارات استانداران، بخش عمده‌ای از ظرفیت‌های مغفول‌مانده استان‌ها به کار گرفته می‌شود. ضروری از این جهت که در کشور ما متأسفانه از گذشته وابستگی به درآمدهای نفتی وجود داشته است و هر دولتی هم که آمده، تلاش کرده این مشکل را برطرف کند، اما این وابستگی همچنان ادامه دارد. استان‌ها معمولاً منتظر هستند که از مرکز و از محل همان درآمدهای نفتی و بودجه دولت، پولی تخصیص داده شود تا کارهای اجرایی، عمرانی و مسائل مختلف حل شود.
در حالی که استان‌های ما ظرفیت‌های بسیار خوبی دارند؛ از جمله نیروی انسانی ماهر و متخصص در زمینه‌های مختلف، دانشگاه‌ها، دانشگاهیان و دانشجویان، منابع طبیعی نظیر خاک، زمین و کشاورزی. اما وقتی یک پول بزرگ به عنوان بودجه عمرانی از مرکز وارد استان می‌شود، این ظرفیت‌ها به طور خودکار از بین می‌روند. برای آن‌که این ظرفیت‌ها فعال شوند، لازم است استانداران از استقلال نسبی در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی، برخوردار باشند. حتی برخی از قوانین می‌تواند به صورت خاص برای هر استان در همان استان اتخاذ شود. اگر از طریق شوراها، جایگاهشان تقویت شود، این می‌تواند اقدام بسیار ارزشمندی باشد تا بتوان از ظرفیت موجود استان‌ها به نحو مطلوبی بهره‌برداری کرد.
در مسائل امنیتی، استاندار اختیار کامل تأمین امنیت استان را دارد
اختیارات استانداران باید در چه زمینه‌هایی باشد و ممکن است شاهد ایجاد چالش‌هایی در استان‌های مرزنشین باشیم؟
به نظر من، اگر کشور را به ۱۰ منطقه تقسیم کنیم و این ۱۰ منطقه به صورت منطقه‌ای (و نه صرفاً استانی) عمل کنند و برخی اختیارات به آن‌ها واگذار شود، مثل همین واگذاری تعیین قیمت نان، اگر در حد منطقه‌ای استقلال نسبی، به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی وجود داشته باشد، این می‌تواند ظرفیت‌های استان‌ها را فعال کند. ند
در مسائل امنیتی، علی‌القاعده این اختیار وجود دارد؛ یعنی استاندار به‌عنوان رئیس شورای تأمین استان، عملاً اختیار کامل تأمین امنیت استان را دارد و در این خصوص از سایر وزرا قوی‌تر و صاحب‌اختیارتر است. در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز می‌توان اختیاراتی را تفویض کرد. البته شوراهای استانی وجود دارند که این اختیارات را دارند، اما در مواردی که اختیار به وزارتخانه‌ها متصل می‌شود، باید بیش‌تر به نفع استان تصمیم‌گیری شود، به‌گونه‌ای که در مسائل فرهنگی و اجتماعی، تصمیماتی که شوراها در استان اتخاذ می‌کنند، غالب و اولاء باشد. به نظر من، مهم‌ترین چیزی که می‌تواند به نفع استان‌ها، معیشت مردم و توسعه صنعتی و اقتصادی باشد، این است که استان‌هایی که استعداد دارند، در اولویت قرار بگیرند.
فدرالیسم نه، بلکه «استقلال ملی» استان‌ها در تصمیم‌گیری‌ها
از زمان طرح ایده افزایش اختیارات استاندارن بحث فدرالیسم هم مطرح شده است. برای اجرای این ایده باید در چه مسیری حرکت کرد که شائبه فدرالیسم ایجاد نشود؟
کلمه «فدرالیسم» تعریف خودش را در غرب دارد. ما نام آن را فدرالیسم نمی‌گذاریم؛ بلکه می‌گوییم این نوعی «استقلال ملی استان‌ها در تصمیم‌گیری‌ها» ست، حالا هر اسمی هم که برای آن انتخاب شود. به نظر من، این نگرانی‌ها که البته طبیعی هم هستند، همیشه وجود دارد. هر کاری که برای اولین بار بخواهد انجام شود، نگرانی‌هایی به دنبال دارد. همان‌طور که اشاره کردید، ممکن است استان‌های مرزی چالش‌هایی ایجاد کنند. اما چرا نگاه مثبتی نداشته باشیم؟
من استاندار خراسان از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ بودم. ما مشاورانی ایجاد کردیم برای توسعه روابط اقتصادی با ترکمنستان، افغانستان و کشورهای همسایه استان. این همسایگی و مرز مشترک و امکان تبادل، به نفع استان است و جای نگرانی ندارد. نگرانی‌هایی که ناشی از مسائل احتمالی هستند، وقتی یک استاندار به عنوان فردی که با اختیارات کامل است، می‌تواند امنیت استان را به‌گونه‌ای اداره کند که هیچ خطری آن منطقه را تهدید نکند، دیگر جایی برای نگرانی باقی نمی‌ماند.
می‌توان مجلس‌های محلی تشکیل شود
اگر این امر محقق شود امکان اینکه به سمت پارلمان استانی در گام بعد برویم چقدر است؟
اختیارات قانونی در استان‌های مختلف می‌تواند در ذیل قانون اساسی کشور و با هماهنگی مجلس شورای اسلامی، به نحوی سامان یابد که مثلاً مجلس‌های محلی تشکیل شود. فرض کنید اگر اختیارات شوراهای اسلامی استان‌ها افزایش یابد، این امکان فراهم می‌شود که شوراها بتوانند پیشنهاد یا تنظیم قوانین مربوط به همان استان را در اختیار داشته باشند.
نظر من این است که این مسئله باید بیش‌تر در حوزه اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. مثلاً زمانی که من استاندار خراسان بودم، مرغ و تخم‌مرغ در استان به میزان زیادی تولید می‌شد. در برخی از فصول گرم سال امکان نگهداری آن‌ها وجود نداشت و با ضرر فروخته می‌شد. از طرفی ترکمنستان نیازمند این محصولات بود، اما آن زمان جهاد کشاورزی تصمیم گرفته بود که صادرات مرغ و تخم‌مرغ قدغن شود. در نتیجه، این محصولات در استان می‌ماند و فاسد می‌شد و مرغ‌داران متضرر می‌شدند. این در حالی بود که باید یک قانون عام مرکزی رعایت می‌شد.
شاید باید همان شورای استان تصمیم بگیرد که این مرغ و تخم‌مرغ صادر شود. نباید نگرانی وجود داشته باشد. یا شورایی تشکیل شود که اختیارات بیشتری داشته باشد تا استان‌ها ذیل قوانین عام و جاری کشور، بتوانند قوانینی را تدوین کنند.
نباید درباره مسئله تجزیه بترسیم و نگران باشیم وقتی…
آقای مهرعلیزاده! برخی منتقدان این ایده، بحث تجزیه را مطرح می‌کنند، واقعا با افزایش چند درصدی اختیارات استان‌ها و استانداران، تجزیه کشور ممکن است؟
از آن‌جایی که برای اولین بار است که این ایده مطرح می‌شود، ممکن است برخی افراد بدبینانه فکر کنند و چنین دغدغه‌هایی در ذهنشان شکل بگیرد. اما وقتی تامین معیشت، توسعه استان و کاهش فقر در استان‌ها تامین می‌شود، رضایت مردم افزایش می‌یابد. بنابراین، وقتی رضایت مردم مطرح است، نباید درباره مسئله تجزیه بترسیم و نگران باشیم.
دولت مرکزی اقتدار و اختیار لازم برای اداره مقتدرانه کشور را دارد. ارتش و ساماندهی امنیت عمومی توسط دولت مرکزی تأمین می‌شود. استانداران هم نماینده دولت مرکزی هستند و از سوی دولت انتخاب می‌شوند و ذیل دستور مرکز عمل می‌کنند. بنابراین این نگرانی‌ها در عمل جایگاهی ندارد و نباید مانع بهره‌برداری از ظرفیت‌های استان‌ها شود.
