چالش های متعدد خط بریل برای نابینایان و بی توجهی مسئولان

اما کنجکاوی ها به همین جا ختم نشد و شروعی بود بر روی کاغذ انداختن چیزی کم و بیش شبیه در چرم سازی و برجسته سازی آن، به طوری که این بار نه تنها یک چشم را پنهان کرد، بلکه بسیاری را روشن کرد. چشم های تیره دیگر

کمتر از دو دهه پس از تاریکی تدریجی چشمانش، لویی جوان خطی را اختراع کرد که برای دو قرن، با فراز و نشیب های فراوان، همچنان از میان انگشتان دست می گذرد و برای گروهی از مردم معنای جدیدی به نامرئی می بخشد.

لویی بریل فونت بریل را در سال 1829 با تطبیق فونت Barbier اختراع کرد. باربیر خط خروجی خود را برای برقراری ارتباط با سربازان خط مقدم و اطلاع رسانی از شرایط نبرد در تاریکی و بدون اینکه دشمن متوجه شود اختراع کرده بود.

لویی جوان پس از یافتن روش باربیه تعداد امتیازات را کاهش داد و جادوی شش نقطه را در ماتریسی از سه ردیف و دو ستون به نابینایان ارائه کرد.

شش نکته که اسم رمز شد برای خواندن و نوشتن و تربیت گروهی که تا آن زمان از کوچکترین حقوق و امکانات اجتماعی برخوردار نبودند.

اما این تنها پایان داستان نبود. در انجماد فکری مقامات و معلمان مدرسه نابینایان فرانسه، علیرغم همه شایستگی ها، اهمیت چندانی به اختراع لویی داده نشد و زمانی که خط بریل به تدریج در فرانسه به رسمیت شناخته شد، دو سال از آن زمان گذشته بود مرگ مخترع آن بر اثر سل در سال 1852.

اما محصولی که برگرفته از نبوغ لوئیس است، مسیر توسعه خود را آغاز کرد و در کشورهای اروپایی، آمریکا و با عبور از مصر در کشورهای عربی توسعه یافت.

و نابینایان در این کشورها یکی پس از دیگری با سر و صدای نقطه‌ها به سوادآموزی فراخوانده می‌شوند و خط بریل برای کسانی که نمی‌بینند و حتی تجربه رنگ سفید را ندارند تبدیل به “خط سفیدی به پهنای آن‌ها می‌شود” شد. .

– ورود رسمی خط بریل به ایران تقریباً یک قرن پس از اختراع آن توسط «ارنست کریستوفل» صورت گرفت. کشیش آلمانی که در سال 1304 اولین مدرسه نابینایان را در تبریز تأسیس کرد، اساس کار خود را در گرو انجام یک کار مهم می‌دانست. اختراع «خط بریل فارسی».

از این رو با همکاری «محمدعلی خمیشی» و با استفاده از دانش بریل آلمانی، به تدریج برخی از علائم بریل فارسی را اختراع و توسعه داد. اولین سند رسمی علائم بریل فارسی کریستوفر در سال 1307 منتشر شد. مجموعه نمادها هنوز تا تبدیل شدن به بریل فارسی مدرن فاصله زیادی داشت.

با مهاجرت کریستوفر به اصفهان در سال 1308 و تأسیس مدرسه نابینایان در این شهر، این بار «علی اکبر کابلی» نقش مهم و خاموشی در توسعه، بهبود و رسمیت بخشیدن به آموزش نابینایان و کومو در نتیجه تکمیل خط بریل فارسی اهمیت قابل توجهی داشت

کابلی در اواخر دهه 1920 به تهران آمد و آموزش بریل را برای نابینایان توسعه داد. به دلیل قرابت زبان فارسی با زبان عربی، به تدریج برخی از علائم بریل عربی برای تکمیل خط بریل فارسی اضافه شد.

در سال 1331 در نشست یونسکو با حضور هیئتی از ایران، نمادهای بریل فارسی تصویب و تثبیت شد.

تأسیس و گسترش مدارس و کالج‌ها برای نابینایان در دهه 1940، یادگیری و توسعه استفاده از خط بریل را تسریع کرد. ایجاد مدارسی چون «مدرسه نابینایان شهید محبی کانونی» و «مدرسه بزرگسالان نابینای خزائلی» در تهران و ایجاد «مدرسه نابینایان در اهواز، تبریز و البته ابابصیر اصفهان» نقش مهمی دارد. نقشی در رشد، رسمی سازی و یادگیری خط بریل در بین نابینایان در این دهه انجام شد.

تأسیس دفتر کودکان استثنایی در سال 1347 زمینه ساز ایجاد روش آموزشی مدون بریل و رسمیت یافتن آن به ویژه در میان مدارس نابینایان شد.

از سوی دیگر ورود اولین دستگاه چاپ بریل به ایران با حمایت و نظارت «دکتر محمد خزائلی» در همان زمان، امکان چاپ انبوه کتاب های بریل را فراهم کرد.

در سال 1349 خط بریل فارسی دستخوش تغییر دیگری شد و «عبدالرحیم بقایی» شکل نوشتاری حرف «ژ» را اصلاح کرد. با ایجاد سازمان رفاه نابینایان، به تدریج مقدمات نخستین کتابخانه های بریل و البته توسعه آنها فراهم شد.

در اوایل دهه 1950 روش های تدریس بریل فارسی و بریل انگلیسی و البته مختصر انگلیسی تدوین شد و هر سال معلمان جدیدی برای تدریس در مدارس نابینایان تربیت می شدند و البته خط بریل را نیز یاد می گرفتند.

خط بریل فارسی نیز خوب کار می کرد و کم کم با ایجاد و افزودن علائم جدید، امکان استفاده از آن برای آموزش ریاضیات و برخی علوم دیگر به نابینایان فراهم شد.

در دهه 1960، دوره جدیدی برای خط بریل آغاز شد. فصلی برای شناسایی، فکر کردن به راه حل ها و حل مشکلات خود مانند هر مقوله فرهنگی دیگری. که خط بریل از این مقوله مستثنی نشد و البته در راستای و در ادامه تحولات جهانی در این زمینه.

ابتدا سازمان بهزیستی در زمینه تدوین «تندنویسی بریل فارسی» تحقیقاتی را آغاز کرد و سپس آموزش و پرورش کودکان استثنایی، با ادامه، اصلاح و البته تکمیل کار قبلی، گروهی را برای تدوین تندنویسی بریل فارسی گردآوری کرد.

همچنین نخستین گام ها برای تدوین «دایره المعارف بریل فارسی» برداشته شد و در زمینه «آیین خط بریل فارسی» نیز پژوهش ها و تالیفاتی انجام شد. اما اغلب این آثار به دلایل مختلف به مرحله اجرا نرسیدند و شاید یکی از دلایل چالش بریل فارسی در انطباق با نیاز نابینایان در شرایط کنونی در نحوه اجرای آن باشد. فعالیت ها و تحقیقات انجام می شود و جستجوهای انجام شده در این دهه عملیاتی نمی شود.

خط بریل فارسی در دهه 1970 شاهد سه پیشرفت مهم بود. در آغاز این دهه، چاپگرهای شخصی بریل در ایران افتتاح شد و کم کم انجمن ها، مدارس و کتابخانه های نابینایان توانستند کتاب، جزوه و گاه مجلات چاپ کنند. کور با این چاپگرها و همچنین چاپ و انتشار سایر متون بریل. محدود به یکی دو سازمان که چاپخانه داشتند نبود.

با انتشار «روزنامه ایران سپید» در سال 1376 که به عنوان تنها روزنامه بریل ایران و جهان نیز شناخته می شود، دریچه جدیدی با توجه به توانمندی های آن زمان برای رفع نیازهای اطلاعاتی نابینایان گشوده شد.

از سوی دیگر در این دهه اولین گام ها برای ادغام خط بریل و فناوری توسط شرکت پکتوس برداشته شد و با تولید اولین نمایشگر خط بریل «بارسته نگار وان» به فاز عملیاتی رسید.

از اواخر این دهه و با رشد روزافزون رایانه‌های شخصی، معرفی فناوری‌های ویژه برای نابینایان و نیز رواج روزافزون و سهولت دسترسی به کتاب‌های صوتی، به تدریج استفاده از راهکارهای صوتی برای دسترسی به منابع گسترش یافت .

از سوی دیگر با ایجاد «بریل-گویا» مضاعف و فقدان یک سیاست جامع و مدون، روند تدریجی عدم تمرکز بر خط بریل و کنار گذاشتن آن آغاز شد.

روندی که در دو دهه اخیر ادامه داشته و به دلیل تدریجی بودن، در ابتدا چندان به چشم نیامده و شاید برای برخی هنوز هم محسوس نباشد.

در این میان اگرچه برخی از کتابخانه ها و مؤسسات جدید شروع به انتشار کتاب به خط بریل کردند، اما در دو دهه اخیر و حتی با وجود تعطیلی نسبی روزنامه «بلانکو» مجلات جدیدی مانند «بشری» و «سپیده آفرین» منتشر شد. ایران، مجله جدیدی به خط بریل با عنوان «نسل مانا» چاپگرهای بریل ایرانی تولید شده و نمایشگرهای جدیدی که ترکیبی از خط بریل و فناوری است وارد بازار شده است؛ اما سرعت رشد و انتشار منابع بیانی و البته مبتنی بر شنیداری خاص. فناوری ها و از سوی دیگر محدودیت در چاپ کتاب به خط بریل و گرانی نمایشگرهای مرتبط و بسیاری مسائل دیگر، کم توجهی و کمرنگ شدن تدریجی خط بریل را برطرف نکرد.

امروزه خط بریل عملکرد خوبی ندارد، اگرچه درصد قابل توجهی از نابینایان جهان هنوز از توانایی یادگیری و استفاده از خط بریل محروم هستند، اما به تدریج در بین کاربران آن به ویژه در دو دهه اخیر محبوبیت کمتری پیدا کرده است. درگیر آن است.

در این میان، استفاده از خط بریل در ایران، با همه فراز و نشیب هایی که خط بریل فارسی تاکنون تجربه کرده است، در بیش از یک دهه گذشته با سرعت بیشتری نسبت به روند جهانی کاهش یافته است.

«عدم وجود سیاست جامع و واحد در حوزه خط بریل»، «عدم وجود خط واحد برای خط بریل فارسی»، «عدم فرهنگ سازی لازم در زمینه استفاده از خط بریل در بین نابینایان»، «عدم اندیشیدن به راه حل مشکلات پیش روی خط بریل فارسی، “عدم تحقیقات انجام شده در این زمینه”، “عدم تامین زیرساخت های قانونی، سیاسی و قانونی برای دسترسی به منابع از طریق ادغام خط بریل و فناوری”، “عدم رویه های آموزشی استاندارد”. به جنبه های فرهنگی و شرایط اجتماعی ایران» و «عدم توجه نهادهای ذیربط به خط بریل» یکی از مشکلات پیش روی خط بریل فارسی در شرایط کنونی است.

در این میان فرسودگی و فرسودگی دستگاه های چاپ بریل موجود و عدم دسترسی به کاغذهای مناسب برای چاپ بریل و هزینه های هنگفت مربوط به این حوزه و ابعاد مختلف مرتبط با آن و بسیاری از متغیرها و اجزای دیگر، مشکلات و حوزه خط بریل را به همراه دارد. مسائل به زبان فارسی تکرار شده است.

در این راستا ایجاد بستری برای حفظ و گسترش خط بریل فارسی، تبیین اهمیت آن برای نابینایان و تشویق و ترغیب این افراد به استفاده از خط بریل، فرهنگ سازی در جامعه در این زمینه و حساس سازی نهادهای ذیربط در مورد خط بریل و آن بسیار حائز اهمیت است. موضوعات مرتبط لازم است.

اجرا و دستیابی به این اهداف و پیشنهادات جز در سایه نظر و اعمال یک برنامه مداخله ای جامع، فوری و کارشناسی شده و البته با نقش آفرینی تمامی ارکان برنامه ریزی شده حاکمیتی منطقه امکان پذیر نیست. خط بریل فارسی

از سوی دیگر، کمیابی و البته تشدید روزافزون شرایط کنونی که تنها بخشی از مشکلاتی بود که در بالا به آن پرداخته شد، باعث شده است که نابینایان تنها روش واقعی و مستقیم «خواندن» و «نوشتن» را با اساسی مواجه کنند. چالش ها و مشکلات زیادی را برای این قشر به همراه خواهد داشت.

۵۷۵۷

منبع خبر